05/01/2023
Door Ad Spijkers
In bijna alle sectoren van de samenleving is er een tekort aan arbeidskrachten. Zijn robots het antwoord op al deze vacatures?
CBS becijferde onlangs dat tegenover elke 133 vacatures slechts 100 werkzoekenden staan. Dit geldt niet alleen in het westen of de regio Eindhoven. In Twente is de situatie niet anders. Productiebedrijven schroeven de productie naar beneden ondanks de vraag uit de markt, de horeca vermindert openingsuren en schoolklassen worden groter door een gebrek aan leraren en leraressen. In een artikel in het relatieblad van Universiteit Twente geven deskundigen hun visie op de huidige en toekomstige situatie.
Sociale robots
De coronacrisis en het daarop volgend economisch herstel hebben grote invloed gehad op de arbeidsmarkt. Het al sluimerende personeelstekort werd heel direct zichtbaar. De demografische ontwikkeling (vergrijzing) is daarin een belangrijke factor. Robotica zal een belangrijke rol spelen in het beperken van het personeelstekort. Maar het is nog lang niet zo ver dat er binnenkort een robot voor de klas of aan het ziekenhuisbed staat.
De huidige inzet en impact van met name sociale robots is nog beperkt. In laboratoria bewijzen ze hun kunnen, maar in een bedrijf of instelling is de rol van deze technologie gering. Vooralsnog worden ze vooral ingezet als ondersteuning of als gadget. Tot dusver hebben industriële robots de grootste invloed op de werkgelegenheid. Maar deze robots interacteren nauwelijks met mensen, wat van sociale robots juist wel wordt verwacht. Een robot kan eten en medicijnen in een verpleeghuis rondbrengen, maar het echte verzorgen van een patiënt kunnen we misschien beter overlaten aan verpleegkundigen.
Chirurgische robots
Robots zijn al wel ingeburgerd voor medische ingrepen. Universiteit Twente werkt onder meer aan het ontwikkelen van nieuwe robots en technieken om moeilijk bereikbare plekken in het menselijk lichaam te bereiken. Met deze technologie zijn ingrepen minder invasief, nauwkeuriger en sneller te maken. Of dergelijke robots het personeelstekort in de toekomst kunnen oplossen, is niet te zeggen. Maar een clinicus kan zich wel beter concentreren op de ingreep, omdat een robot eenvoudige taken overneemt.
Ook bij de training van nieuwe clinici kunnen robots helpen. Een relatief jonge chirurg kan met een robot sneller ingewikkelde ingrepen uitvoeren, omdat veel taken geautomatiseerd zullen zijn. Maar een arts zal altijd de cruciale medische beslissingen nemen. Een robot kan geen reeks van complexe analyses maken, maar kan hij wel helpen bij nauwkeurige en herhaalbare taken en het herkennen van patronen. Door minder invasieve ingrepen dankzij robots hoeft een patiënt minder lang in het ziekenhuis te blijven. Dat betekent minder verpleging en lagere kosten.
Ook micro-robots moeten leiden tot betere, gepersonaliseerde zorg. Ze zijn goed in te zetten voor preventie en vroegtijdige diagnose, waardoor mensen minder snel voor langere tijd in het ziekenhuis belanden. Ze kunnen sensoren en medicijnen heel precies afleveren in het lichaam, of ergens van binnen een biopt prikken, zonder gezond weefsel te beschadigen. Maar de wetenschap is nog ver verwijderd van volledig autonome micro-robots die ingrepen in ons lichaam verrichten.
Industriële robots
In de industrie is er een groeiende interesse in robotica als oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt. Opvallend genoeg gaat het daarbij vooral om sectoren waar relatief veel hoogopgeleid personeel werkzaam is. Bedrijven zijn bezorgd dat de productiviteit daalt en het moeilijk wordt om geschikte vervangers te vinden als deze mensen vertrekken.
De grootste ontwikkelingen in robotica voor de maakindustrie liggen op het gebied van intelligentie. Anno 2023 zijn er steeds meer robots die naast de eigenlijke taak ook andere dingen in de gaten kunnen houden, om zich aan te passen aan verstoringen in de werkruimte. Voor deze sector komen we vrij dicht in de buurt komen van robots met beperkte besluitvormingsmogelijkheden die in een
Tot nu toe kunnen robots vooral het werk verlichten. Een functie met verschillende eenvoudige taken is al moeilijk volledig te automatiseren. Voor functies met ingewikkelder taken (zoals verpleegkundige of docent) is dit momenteel onmogelijk. Maar in de toekomst zal robotisering wel degelijk invloed hebben op beroepen. Mensen moeten zich hierop voorbereiden, door nieuwe vaardigheden te leren.
Als robots gemakkelijk mensen konden vervangen, dan was dat al op grote schaal gebeurd. Voorlopig gaan robots het personeelstekort niet oplossen. Nieuwe technologie geeft verlichting en ondersteuning, maar een veelvoud aan complexe taken... dat blijft mensenwerk.
Dit is een samenvatting van een artikel dat verscheen in de meest recente editie van Campus Magazine, het alumni- en relatiemagazine van de Universiteit Twente. Het volledige magazine is online te lezen. De universiteit bundelt haar expertise op het gebied van robotica in het Robotics Centre, dat dit voorjaar officieel van start gaat.
Foto: PxHere